Sinds 15 Januari 2016 ben ik gestart met een nieuwe serie essays onder de titel Sporen in de lucht. Ze worden gepubliceerd op www.huubkoch.nl
Lees verder “Sporen in de lucht – de geschiedenis van een plek”
Jezelf in de etalage zetten. Daarover gaat het schilderij Mooie Rooie van Liesbeth Van Ginneken uit 2002. Net als de andere Painted Ladies uit deze serie gemaakt op het indrukwekkende formaat 250 x 200 cm. Een doek, en een beeld, waar je niet omheen kunt. En dat wil je niet.
Er is terecht veel geschreven over dit werk. Henk Maas: Van Ginneken heeft een erotische penseelstreek, hoewel de mensen uit haar doeken zijn gestapt… [-] …de spanning van het spannendste aller meubelstukken ademt uit grote kleurvakken. Jan Donia voegt hier aan toe: Olieverf is een levend materiaal, de kracht van de natuur domineert erin met een voor buitenstaanders ongekende hevigheid. Het is een tegenstander die zich niet graag gewonnen geeft. Je moet hem liefkozen, genieten van zijn geur en hem als geheimzinnige minnaar onderwerpen. Daarom maakten in de zeventiende eeuw schilders zelf hun verf, het picturale sperma dat – als de materie zich openstelt voor de ziel – van een handvaardigheidsproduct een eeuwig geesteskind kan maken.
Lees verder “Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (8)”
Om iets te beginnen moet je met iets eindigen. Het ligt zo voor de hand. Een punt zetten of een toon aanslaan. Nog even en mijn kennismaking met de Painted Ladies zit er op.
Als serie lijkt de reeks doorlaatbare grenzen te vertonen. Wellicht omdat de rode draad een eenheid geeft aan thematiek en stijl die telkens terugkeert naar de essentie: het eeuwig vrouwelijke. Toch is dat één kant van het verhaal. De maan kan niet zonder de zon. Een harmonie niet zonder valse noten. Het non-verbale niet zonder een poging tot benoemen.
Lees verder “Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (7)”
Wat zegt een titel over een schilderij? De meningen zijn verdeeld, en dat kan ook niet anders. In 1800 kon je nog wegkomen met een titel die direct verwees naar wat de beschouwer te zien kreeg. Honderd jaar later is dat niet vanzelfsprekend meer. Gauguin heeft wat dat betreft de toon gezet met D’où venons-nous, Que sommes-nous? Où allons-nous? (Waar komen we vandaan? Wie zijn wij? Waar gaan we heen?). Bij De Chirico zijn de titels evenmin onverdeeld verwijzend naar wat we zien. Dali en Magritte verwijzen alleen nog maar naar een idee dat het beeld een filosofische context geeft. De toon is gezet. En dan is er nog dat stiefkind van de kunst: Untitled (Zonder Titel). Alsof de kunstenaar impliciet wil aangeven dat alles wat gezegd kan worden van geen belang is. Een strategie die niet veel later ook overgenomen werd door musici als The Byrds en The Smashing Pumpkins.
Als ontregeling de norm is dan is het een brandende kwestie om je af te vragen wat een titel zegt over een werk. Bij de Painted Ladies zijn dat First Lady, Lelijk eendje, Proper Jetje, Mooie Rooie, en Classic Minnie uit 2003. Dit laatste werk uit deze serie is voor mij een sleutelwerk. Waarom eigenlijk?
Lees verder “Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (6)”
Niet-weten. Wellicht is dat de kern van het spel dat kijken naar een schilderij zo complex maakt. We zien een beeld dat volledig uit tekens bestaat. Tekens die vormgegeven zijn volgens een methode, idee of techniek. De schilder, in dit geval de schilderes, staat het vrij om een eigen handschrift te gebruiken. De verf wordt egaal of aangedikt opgezet. Welke taal gaat achter die tekens schuil? En welk verhaal?
Lees verder “Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (5)”
De dingen zijn altijd complexer dan ze lijken. Mijn lijstje van Painted Ladies niet uitgezonderd. Alle werken waarvan ik meende dat ze tot die serie behoorden heb ik gefotografeerd en ook de kaartjes die er naast hingen. Als ik mijn bestanden nog eens doorkijk op mijn laptop zie ik opeens dat Aïcha, écoutez-moi uit 2007 en I Tjing uit 2008 behoren bij een andere serie: The feeling to perform. Alarm!
Lees verder “Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (4)”
Nu ik mij in het niemandsland van de kunst van Liesbeth Van Ginneken bevond kon ik beginnen met iedere positie bij voorbaat op te geven. Ik ben geen recensent, noch een criticus, en al evenmin een historicus. Hooguit was ik een genieter die zich zonder slag of stoot had laten inpalmen door de Painted Ladies.
Vanuit die positie, die eigenlijk een non-positie is, bevond ik mij op onvaste grond. Ik zweefde een beetje. Om nog enigszins te kunnen aarden besloot ik de hulp van de fenomenologie in te roepen. Wat in feite wil zeggen dat ik zoveel mogelijk op mijn eigen zintuiglijke waarnemingen moest afgaan.
Lees verder “Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (3)”
Hoe benader je een kunstwerk? Dit bleek een essentiële vraag.
Het lijkt onmogelijk om over ‘kunst’ te spreken. Wat niet betekent dat je dan maar zwijgen moet. Het standpunt dat je inneemt kleurt je waarneming. Het voegt iets toe, je zet een bril op, en daardoor verlies je de open blik. Een vorm van terminologie doet je struikelen. De al te gemakkelijke benadering werpt een barrière op. Heb je een keuze? De geschiedenis? De categorieën? Formaten of techniek? De reputatie? Of in het uiterste geval de stijl of de prijs? Allen bieden ze een voorlopige dus valse hoop. Was het dan onmogelijk om de objecten van mijn kennelijke begeerte, de Painted Ladies, te leren kennen?
Lees verder “Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (2)”
Het is alweer een paar weken geleden dat ik de opening van de Jubileum expositie van Liesbeth Van Ginneken bezocht in City Art Gallery in Rotterdam. Vijf en twintig jaar kunstenaarschap, dat moet gevierd worden. Met bubbels, speeches en veel bezoekers.
Drie weken later bezocht ik de tentoonstelling opnieuw. Zowel het werk als de plek waar het werk getoond werd hadden indruk op me gemaakt. Ik besloot beiden, gezamenlijk en afzonderlijk, te fotograferen. In die handeling zit een behoefte om afstand te nemen. Wellicht op dezelfde wijze als de schilderes enige passen naar achteren doet tijdens het creatieproces. Want je kunt met je neus op een werk staan, het verhaal dat ze te vertellen heeft laat zich niet zomaar ontrafelen. Dat is voor mij één van de functies van kunst. Om niets meer of minder dan een raadsel te zijn, en liefst ook te blijven.
Lees verder “Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (1)”
Today everything exists to end in a photograph. ― Susan Sontag
In 1816 ontdekte Niépce de fotografie, in 1822 maakte hij de eerste foto. Louis Daguerre zette de experimenten van Niépce voort en wist in 1837 definitief een beeld vast te leggen op een gevoelige glasplaat.
Over de fotografie valt veel te zeggen. Mijn favoriete woordvoerders zijn Roland Barthes en Susan Sontag. Barthes schreef in 1980 La Chambre Claire, Note sur la photographie (Camera Lucida) en Sontag publiceerde in 1977 On Photography. Beiden zijn ongeëvenaard in hun analyses van het fenomeen:
De inhoud: Essays. Korte verhalen. Gedichten. Beeld. Leestijd: [est_time]
Eind 2014 schreef ik mijn jaarlijkse bijdrage aan Mijn Moment van Henk-Jan Winkeldermaat. Op basis van de slotregels van dat verhaal kreeg ik het verzoek om een essay van 4000+ woorden te schrijven over het thema Echt/Onecht. HET LICHT IN DE KAMER is mijn eerste essay in opdracht van literair tijdschrift Extaze. Het verschijnt in het aprilnummer van 2015.
Zichtbare Zaken Weblog 