Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (6)

Wat zegt een titel over een schilderij? De meningen zijn verdeeld, en dat kan ook niet anders. In 1800 kon je nog wegkomen met een titel die direct verwees naar wat de beschouwer te zien kreeg. Honderd jaar later is dat niet vanzelfsprekend meer. Gauguin heeft wat dat betreft de toon gezet met D’où venons-nous, Que sommes-nous? Où allons-nous? (Waar komen we vandaan? Wie zijn wij? Waar gaan we heen?). Bij De Chirico zijn de titels evenmin onverdeeld verwijzend naar wat we zien. Dali en Magritte verwijzen alleen nog maar naar een idee dat het beeld een filosofische context geeft. De toon is gezet. En dan is er nog dat stiefkind van de kunst: Untitled (Zonder Titel). Alsof de kunstenaar impliciet wil aangeven dat alles wat gezegd kan worden van geen belang is. Een strategie die niet veel later ook overgenomen werd door musici als The Byrds en The Smashing Pumpkins.

Als ontregeling de norm is dan is het een brandende kwestie om je af te vragen wat een titel zegt over een werk. Bij de Painted Ladies zijn dat First Lady, Lelijk eendje, Proper Jetje, Mooie Rooie, en Classic Minnie uit 2003. Dit laatste werk uit deze serie is voor mij een sleutelwerk. Waarom eigenlijk?

Frans Jeurssen schreef ooit op Art.nl: ‘Classic Minnie’ schilderde ze (Liesbeth Van Ginneken) ter gelegenheid van de 50e verjaardag van Minnie Mouse, de beroemde Walt Disney creatie. We zien Minnie liggen als de originele witte babyknuffel in een baby box van takken die langzaam om haar dichtgroeit, eeuwig jong, eeuwig ongetrouwd en eeuwig verliefd op Mickey.

Dezelfde uitleg kreeg ik van Van Ginneken tijdens mijn bezoek aan de jubileum-expositie bij City-Art in Rotterdam. Maar geheel bevredigend vind ik het verhaal niet. Het is een narratief. Een begin, een midden en een einde. Maar met een open einde, want eeuwig… En daarmee zijn we er vanaf. Van onze nieuwsgierigheid en van het verlangen om te weten wat dit beeld nu eigenlijk met ons doet.

Classic Minnie is een schilderij met een aanstootgevende werking. In mijn ervaring is het een subversiever werk dan Mooie Rooie. Het is weerspanniger en in al zijn schijnbare onschuld veroorzaakt de beeldopbouw een constante irritatie in mijn neurale banen. Of Van Ginneken dit nu bewust of onbewust nastreeft is niet eens van belang. Er zit iets obsceens in dat aan me blijft knagen. Niet zozeer in de zin van oneerbaar, eerder in de zin van taboe. Een verboden gebied. Het dierbare is onaantastbaar en onaanraakbaar. Het gaat om gemis. Het leven viert hier de dood, want alleen dat is eeuwig.

Jan Donia geeft wat dat betreft een vingerwijzing in Het vuur van de schilderkunst uit het Going Dutch boek: Liesbeth maakt prachtige schilderijen. Vaak ook van een hoog emotioneel gehalte. Toen in 1996 haar moeder overleed, schilderde zij de beer die zij haar op haar ziekbed cadeau had gegeven. Een ontroerend beeld van liefde en vertrouwelijkheid. Ik ben je kind, jij bent mijn moeder. Zo zuiver. Ik heb alleen maar foto’s van het schilderij ‘Afscheid’ gezien. Het hangt waarschijnlijk in de hemel.

De rol van een knuffelbeest kan niet onderschat worden. Het is een totem, een natuurlijk of bovennatuurlijk voorwerp, wezen of dier dat persoonlijke symbolische betekenis voor een individu heeft en met wiens fenomenen en energie men zich sterk verbonden voelt. Een knuffel helpt een kind de wereld te verkennen, als symbool voor de moeder die nog op veilige afstand aanwezig is. Knuffels zijn ook votieven of offers, die soms op een plek des onheils of in een kapel worden achtergelaten als ex-voto, een bede voor genezing of het afwenden van het noodlot. Eeuwig jong, eeuwig ongetrouwd en eeuwig verliefd ligt Minnie zichzelf te zijn, als symbool van The American Dream, die in wezen een lofzang is op de ontkenning van vergankelijkheid en verlies.

Minnie ligt op de bodem van een kinderbox. Het stadium dat ze nooit zal ontgroeien. De kinderbox oogt ook als een ledikant, een motief dat we eerder in het werk van Van Ginneken tegenkomen, het heeft ondanks het levende hekwerk iets tragisch. De lach die Minnie op haar gezicht heeft is een grimas. Een lach die de moed der wanhoop verondersteld. De blaadjes die lenteachtig uit het staketsel spruiten zijn als de haren en de nagels van een overledene.

Toegegeven… de kinderbox, die omgeven wordt door een schijnbare digitale letter ‘O’, wieweet als symbool van de gelijknamige uitroep, is slechts een context waar ik mijn interpretaties op loslaat. Ook dit is een voorstelling, maar Minnie speelt al langer een rol in het werk van Van Ginneken. Vooral in de serie Virgin Reality Room, waar ze na een ster-rol in Why, Hello!, Gala Premiere!, Yoo-Hoo!, Oh Mickey, Puppy Love, On ice, Multiple en Master veranderd in de amorfe verschijning van Moving (2003). Einde verhaal? Nee. Na Classic Minnie verschijnt het thema knuffel wederom in Kroeligan in 2015 met als onderwerp de Feyenoord-knuffel die dagenlang kilometers lange rijen met Feyenoordfans voor Blijdorp deed staan. Maar dat is geen Painted lady.

---

Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (1)
Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (2)
Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (3)
Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (4)
Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (5)
Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (6)
Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (7)
Een aaneenschakeling van bizarre toevallen (8)

---