Wat Bloggers kunnen leren van Dichters

Niemand weet hoe je een gedicht moet schrijven of een weblog-posting. Natuurlijk zijn er talloze, vaak succesvolle, websites die je stap-voor-stap vertellen hoe je een artikel voor je blog moet schrijven. Met zo’n stappenplan vind je echter zelden je eigen stem. Om je eigen stem te vinden moet je durven om niet-te-weten. Want als er al een pad is was dat van een ander en ben je niet zelf op avontuur.

Vaagheid is altijd een vorm van politiek. Dat was één van de conclusies van de Masterclass Poëzie Schrijven van Karen Solie, vorige week zaterdag tijdens Poetry International 2012 in Rotterdam. Met deze statement wilde Solie een lans breken voor precisie in woordgebruik en omschrijving. Een aandachtspunt dat, volgens mij, niet alleen dichters aangaat, maar ook webloggers en business-bloggers.

Denken als een Dichter

Dat ik Poëzie als voorbeeld neem, voor het vinden van een eigen stem als weblogger, staat niet op zichzelf. Onlangs begeleidde ik een klant bij het fileren van de regels in zijn teksten. Daardoor werd hij zich bewust van het feit dat iedere regel een individuele gebeurtenis is. Je lijkt wel een dichter, was zijn reactie. En dat klopt, want in de Poëzie ligt mijn oorsprong, maar in Marketing en Communicatie vond ik mijn missie.

Tijdens dit gesprek begreep mijn protegé opeens dat precisie in de verwoording de lezer een enorme dienst bewijst. Zeker als je die lezer wilt meenemen van de eerste regel tot en met de allerlaatste. Natuurlijk stelt een gedicht andere eisen dan een weblog-posting, maar in essentie delen ze het gebaar van het bijeenbrengen van een diversiteit aan materiaal in een beperkte ruimte. Door de chemische reactie die daar ontstaat voed je de kracht van de verbeelding.

Koester je ruwe materiaal

Schrijven begint met het verzamelen van details, fragmenten, beelden, observaties, herinneringen, ervaringen, iets wat je gelooft, waar je voor staat, een zegswijze, een idee of een gedachte, soms met een welbepaald doel voor ogen. Samen vormen deze elementen het ruwe materiaal van een gedicht, een verhaal of een betoog.

Uiteindelijk is er maar één ding dat telt voor een lezer: of jouw verwoording verbinding maakt. Zo raak dat jouw zin bij de lezer een intens gevoel van beleving genereert. Door met verschillende elementen te werken ontdek je dat verbeelding vele vormen kent. Al die vormen komen voort uit jouw hersenen en vertonen merkwaardige overeenkomsten.

Aandacht voor zulke details vraagt om tijd en om tijdverspilling, om goed kijken naar wat er staat. Kijken vraagt om aandacht, iedere dag weer. Geef wat er staat de aandacht die het nodig heeft, geef het de tijd, neem de tijd om open te zijn, ook voor het wilde, ongepolijste en het onzinnige. Laten we kijken naar de belangrijkste elementen.

1. Werken met beelden

Ramses Shaffy zong ooit: het is stil in Amsterdam. Dat is een beeld dat zoveel associaties oproept bij de toehoorder dat wat na deze regel volgt meer is dan persoonlijke observatie alleen. We kunnen meevoelen en navoelen, maar de toon is gezet bij die eerste zin. Die beschrijft in één groot gebaar het beeld, het feit, de sfeer en de metafoor.

Wat de aanleiding ook was, Shaffy vond iets van betekenis en plaatste het in een nieuwe context. Zijn lied is herkenbaar voor een ander. Als iets inspirerend is voor jou, is het dat ook voor een ander. Alles kan aanleiding zijn tot verbeelden, vaak iets heel gewoons: wat het was dat jij eruit begreep, wat jij erbij dacht, wat jij er van leerde.

2. Werken met herinneringen

Beschrijf een herinnering, precies zoals het was, hoe het gebeurde, zonder uitleg. Bij herinneringen gaat het om eerlijk schrijven, in tegenstelling tot wat we denken te moeten schrijven. De waarheid is dat we vaak niet weten wat we echt denken, ervaren, voelen of weten. Dus beschrijf een herinnering zo droog mogelijk. Het is verfrissend om situaties en hun uitkomsten te absorberen zonder ze van een waardeoordeel te voorzien. Blijf dus bij de herinnering zelf.

Ze reden in zuidelijke richting op de snelweg. Voor zaken naar een andere stad, groter dan de stad die achter hen lag. Zaken werden gedaan tijdens kantooruren, in beide steden. Deze rit gold ook als zakelijk. Het gevoel andere auto’s in te halen was ook zakelijk: het gevoel van zakendoen, het gevoel langzaam te drijven door een veld van bewegende voertuigen.
Uit: Zinderende Zondag (20).

3. Werken met uitspraken (statements)

Doe eens een uitspraak over iets waar je in gelooft. Een statement hoeft geen soundbite te zijn, want dan gaat het om een hapklaar citaat. Bij een uitspraak gaat het om de toonzetting, de sfeer, die resoneert in de stiltes om de woorden. In die stiltes geef je ruimte aan de schaduw van de twijfel, die de mogelijkheid dat je er naast zit in overweging neemt. Vandaar dat een Column vaak afsluit met een opmerking die de lezer op het verkeerde been zet, verrast of overrompelt.

Natuurlijk, Schoonmaken is meer dan ergens een doekje overheen halen. Als je op de lange termijn winst wilt behalen gaat het om het totaal onder de streep. Er zijn dus grenzen aan wat je mag verwachten. Je zult genoemde streep toch ergens moeten trekken! En dan afrekenen: Vertel het mij en ik zal het vergeten. Toon het mij en ik zou het kunnen herinneren. Betrek mij en ik zal het begrijpen.
Uit: Een Hapering in de Communicatie.

Of wat je gelooft een klein of een groot thema heeft is onbelangrijk. Alleen dat je iets gelooft is van belang voor de lezer. Wel heel belangrijk is dat je persoonlijke taal gebruikt. Daarover gaat ons volgende punt.

4. Werken met een eigen vocabulaire

Iedereen die met taal bezig is zou een notitieboekje moeten hebben met een verzameling van woorden die je beschouwt als hoogst eigen vocabulaire. Voor persoonlijk taalgebruik hoef je niemand toestemming te vragen. Alleen jij bepaalt welke woorden je wel of niet gebruikt.

Soms kan persoonlijk taalgebruik bestaan uit jargon. Maar dan wel vaktaal die precies omschrijft of woorden geeft aan levendige details, gespecialiseerde kennis, inzichten en liefde voor het onderwerp laat zien. Zelfs al is een lezer niet bekend met jouw taalgebruik, dan kan hij daar toch een verbinding mee maken.

Jargon kan ook als metafoor worden gebruikt. Bijvoorbeeld door een handleiding voor het repareren van een kapot broodrooster te gebruiken als zinnebeeld. Voor het genezingsproces van een gebroken hart.

Te koop: Babyschoentjes, nooit gedragen.
Uit: Vijf onvergetelijke woorden.

5. Werken met verbeelding

Verzin wat je wilt, maar overtuig! Het beste geven dat je in huis hebt is het uitgangspunt voor ieder artikel. Het doel daarvan is vitaliteit in je teksten brengen. Om daar vorm aan te geven moet je leren vertrouwen op je eigen instincten en je intuïtie, op onderzoek gaan, oefenen, experimenteren, durven. Een voortdurende interesse cultiveren in de werkelijkheidsbeleving van anderen en van jezelf.

Precisie begint met waarnemen: dit ding, deze regel, dit moment. Maar uiteindelijk gaat het om verbinding: beelden, herinneringen, uitspraken, taalgebruik en verbeelding zijn de ruwe grondstof. Wat er tussen die elementen in woorden, zinnen en paragrafen gebeurt zorgt voor een alchimistische gebeurtenis die de som der delen overstijgt.

Laat het verleden en de toekomst los. Maak je geen zorgen om diepgang of oppervlakte. Voor je eigen gevoel zul je altijd falen. Ook daar ligt een voorwaarde voor succes, want perfectionisme loslaten betekent de moed hebben om een volgende keer een nóg betere tekst te schrijven. En een volgende keer en nog een volgende keer.

Eigenlijk zou je iedere tekst moeten schrijven alsof het je laatste is. Dat vraagt om zo open mogelijk te zijn en om een zekere zorgeloosheid, ten opzichte van je materiaal. Schrijven is werken, maar niet van 9 tot 5. Als je op goddelijke inspiratie wacht kun je lang wachten. Een tekst is nooit af, totdat iemand hem uit je handen trekt.

Of wat je schrijft een verzinsel is, een leugen of werkelijkheid doet niet terzake. Laat je niet weerhouden om vrijelijk je verbeelding te gebruiken. Dingen bedenken maakt ons niet minder authentiek. Ruw materiaal vraagt om constante revisie. Revisie maakt de energie van de tekst vloeibaar en losser. Daarbij gaat het niet om gladde of gewone taal, maar om taal die geladen is met betekenis.

Je eigen stem vinden vraagt om vrijheid, ruimte en tijd en om een paar longen en een darmenstelsel. Zo zing je je eigen lied. Liedjes gaan over het moment. Ze hebben geen verleden of toekomst, geen begin en geen einde, geen plot. Ze gaan over het moment dat je iemand mist of kwijtraakt. Maar ze vertellen niet hoe het afloopt of begint.

Daar ligt de kern en het struikelblok van jouw eigen stem: het enige wat de lezer heeft is jouw tekst. Zorg dat die overtuigt!

Korte e-courses op maat

– schrijven voor het web, tijdschriften, nieuwsbrieven en acties
– inzicht in redactionele formules en storytelling technieken
– interactief structuur geven aan lezingen en presentaties

Je kunt ieder moment van start. Jouw traject is geheel op maat naar jouw wensen en behoeften. Met In-Real-Life voor- en nabesprekingen.

Wil je meer weten? Lees meer bij Jouw verhaal verwoorden.